Người Mỹ – Wikipedia tiếng Việt

Người Mỹ (tiếng Anh: People of the United States, U.S. Americans, hay đơn giản là Americans hay American people) là một dân tộc và là những công dân của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Hoa Kỳ là một quốc gia đa chủng tộc, nơi sinh sống của nhiều người có nhiều nguồn gốc quốc gia và chủng tộc khác nhau. Kết quả là một số người dân Mỹ không tự nhận tính dân tộc của mình theo nhóm chủng tộc mà tự nhận mình vừa là dân tộc Mỹ vừa là dân tộc gốc của tổ tiên mình. Ngoài dân số người Mỹ bản địa, gần như tất cả mọi người Mỹ hay tổ tiên của họ đã di dân đến đây trong 5 thế kỷ qua.[18]

Vì thành phần dân số đa chủng tộc nên Hoa Kỳ là một quốc gia đa văn hóa, nơi có rất nhiều truyền thống và giá trị đa dạng khác nhau.[19][20] Nền văn hóa mà đa số người Mỹ có chung với nhau được gọi là nền văn hóa dòng chính của Mỹ (mainstream American culture). Đó là một nền văn hóa phương Tây, phần lớn được đúc kết từ những truyền thống văn hóa của người di dân từ Tây Âu, bắt đầu trước hết là những người định cư Hà Lan và Anh. Các nền văn hóa Đức và Ái Nhĩ Lan cũng có khá nhiều ảnh hưởng.[19] Một số thuộc tính văn hóa của các nhóm người nô lệ như Igbo, Mandé, Kongo và Wolof từ Tây Phi đã được người Mỹ dòng chính tiếp nhận; một nền văn hóa đặc sắc Mỹ gốc châu Phi, dựa trên những truyền thống của những người nô lệ Bantu từ Trung Phi, đã phát triển mà cũng có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa dòng chính của Mỹ.[21] Sự bành trướng lãnh thổ của Hoa Kỳ về phía tây đã hội nhập các dân tộc Creole và Cajun của vùng Louisiana và người Hispanos của vùng Tây Nam và mang văn hóa México đến gần hơn với Hoa Kỳ. Làn sóng di dân ồ ạt trong cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 từ Nam và Đông Âu đã mang đến thêm những nhân tố mới về văn hóa. Cuộc di dân gần đây hơn từ châu Á, châu Phi và đặc biệt là châu Mỹ Latin đã và đang có một ảnh hưởng rộng lớn. Sự hòa trộn sau cùng các nền văn hóa có thể được diễn tả như một cái nồi súp nấu chảy mọi thứ văn hóa hòa lại với nhau gọi là melting pot, hay giống một tô xà lách trộn mà trong đó các di dân và con cháu của họ vẫn giữ lại các đặc điểm văn hóa riêng biệt của tổ tiên mình gọi là salad bowl.[19]

Ngoài người Mỹ sống tại Hoa Kỳ, người Mỹ và con cháu của họ cũng hoàn toàn có thể được thấy ở ngoại bang. Ước tính có hơn 4 triệu người Mỹ sống ở ngoại bang. [ 3 ]

Các nhóm sắc tộc và chủng tộc[sửa|sửa mã nguồn]

Người Mỹ da trắng và người Mỹ gốc châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

Đa số trong số 308 triệu người hiện sống tại Hoa Kỳ là người Mỹ da trắng. Họ có nguồn gốc tổ tiên từ những di dân đến từ châu Âu, Trung Đông, và Bắc Phi. Người Mỹ da trắng chiếm đa số tại 49 trong 50 tiểu bang của Hoa Kỳ, ngoại trừ tiểu bang Hawaii. Người da trắng không nói tiếng Tây Ban Nha chiếm đa số tại 46 tiểu bang; bốn tiểu bang có số người da trắng không nói tiếng Tây Ban Nha dưới tỉ lệ 50% là California, Texas, New Mexico, và Hawaii. Ngoài ra, Đặc khu Columbia có đa số cư dân không phải người da trắng. Theo Khảo sát Cộng đồng Mỹ năm 2009, dân số người da trắng tại Hoa Kỳ là 229.773.131 người, đại diện 74,8% dân số. Trong số đó, có 199.325.978 là người da trắng không nói tiếng Tây Ban Nha, đại diện 64,9% tổng dân số.[22]

Nhóm tổ tiên lục địa lớn nhất của người Mỹ là người châu Âu. Nhóm này hoàn toàn có thể gồm có người có nguồn gốc châu Âu nhưng di dân trước hết đến châu Phi, Bắc Mỹ, vùng Caribbe, Trung Mỹ hay Nam Mỹ và những vương quốc trong châu Đại dương trước khi họ hay con cháu của họ di dân đến Hoa Kỳ. [ 23 ]Người Tây Ban Nha là những người châu Âu tiên phong thiếp lập sự hiện hữu liên tục tại vùng đất mà ngày này được gọi là Hoa Kỳ. [ 24 ] Martín de Argüelles, sinh năm 1566 tại San Agustín, La Florida, là người tiên phong gốc châu Âu được sinh tại nơi mà ngày này là Hoa Kỳ. [ 25 ] Hai mươi mốt năm sau, Virginia Dare, sinh năm 1587 tại Đảo Roanoke ngày này là Bắc Carolina, là đứa bé tiên phong được sinh ra tại 13 thuộc địa, có cha mẹ là người Anh .Năm 2009, người Mỹ gốc Đức ( 16.5 % ), người Mỹ gốc Ái Nhĩ Lan ( 11.9 % ) và người Mỹ gốc Anh ( 9.0 % ) là ba nhóm sắc tộc lớn nhất tại Hoa Kỳ, chiếm 37,4 % dân số. [ 26 ]Tính chung, là nhóm chủng tộc lớn nhất, người Mỹ gốc châu Âu có tỉ lệ nghèo thấp nhất [ 27 ] và đứng thứ hai về thành đạt trong giáo dục, cống phẩm trung bình tính theo mỗi hộ mái ấm gia đình, [ 28 ] và cống phẩm cá nhân trung bình [ 29 ] so với bất kỳ nhóm chủng tộc khác của Hoa Kỳ .

Người Mỹ da đen và người Mỹ gốc Phi[sửa|sửa mã nguồn]

Người Mỹ gốc Phi ( cũng còn được gọi là người Mỹ da đen ) là công dân hay dân cư của Hoa Kỳ có nguồn gốc từ bất kỳ dân tộc bản địa nào của châu Phi. [ 32 ] Tại Hoa Kỳ, những thuật từ này được dùng để chỉ người Mỹ có tối thiểu một phần nguồn gốc từ Hạ-Sahara châu Phi. Theo Khảo sát Cộng đồng Mỹ năm 2009, có khoảng chừng 38.093.725 người da đen tại Hoa Kỳ, chiếm 12,4 % tổng dân số. Ngoài ra, có khoảng chừng 37.144.530 người da đen không nói tiếng Tây Ban Nha, chiếm 12,1 % dân số. [ 22 ]Đa số người Mỹ gốc châu Phi là con cháu trực hệ của những người châu Phi bị bắt và sống sót qua thời đại nô lệ bên trong ranh giới của Hoa Kỳ thời nay mặc dầu cũng có một số ít người hay con cháu của họ là những di dân đến từ châu Phi, vùng Caribbean, những vương quốc Trung Mỹ hoặc Nam Mỹ. [ 33 ]Lịch sử người Mỹ gốc châu Phi khởi đầu trong thế kỷ 17 khi người châu Phi bị bắt và bị bán làm nô lệ có khế ước tại 13 thuộc địa và tiến triển đến khi Barack Obama được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ thứ 44. Giữa hai thời gian điển hình nổi bật này, có nhiều sự kiện và yếu tố khác, có cái đã được xử lý và có cái vẫn còn tiếp nối mà người Mỹ gốc châu Phi đối lập. Một trong số đó là chính sách nô lệ, tái thiết, tăng trưởng hội đồng người Mỹ gốc châu Phi, tham gia vào những cuộc xung đột quân sự chiến lược lớn của Hoa Kỳ, tách biệt chủng tộc, và trào lưu nhân quyền .Người Mỹ gốc châu Phi là nhóm chủng tộc thiểu số lớn nhất tại Hoa Kỳ và là nhóm chủng tộc lớn thứ hai đứng sau nhóm chủng tộc người Mỹ Da trắng. [ 34 ]

Người Mỹ gốc Á[sửa|sửa mã nguồn]

Nhóm dân số điển hình nổi bật khác là người Mỹ gốc Á với 13,4 triệu người năm 2008, hay 4,4 % dân số Hoa Kỳ. [ 37 ] California là nơi có khoảng chừng 4,5 triệu người Mỹ gốc châu Á trong khi đó có khoảng chừng 495.000 người Mỹ gốc châu Á sống tại Hawaii, chiếm khoảng chừng 38,5 % dân số quần đảo này. Đây là nơi có tỉ lệ lớn nhất người Mỹ gốc châu Á so với bất kỳ tiểu bang nào. [ 38 ] Người Mỹ gốc châu Á sống khắp nơi trên đất Mỹ và hoàn toàn có thể thấy với dân số lớn tại Thành phố Thành Phố New York, Chicago, Boston, Houston, và những TT đô thị khác .Các nhóm sắc dân lớn nhất người Mỹ gốc châu Á là người di dân hay con cháu của họ đến từ những vương quốc Philippines, Trung Quốc, Ấn Độ, Brunei, Malaysia, Nước Ta, Campuchia, Nước Hàn, Nhật Bản và Xứ sở nụ cười Thái Lan. Mặc dù dân số người Mỹ gốc châu Á về toàn diện và tổng thể được xem là những sắc dân vừa mới được thêm vào mái ấm gia đình đa chủng tộc của Hoa Kỳ nhưng những làn sóng di dân tương đối lớn của người Nhật Bản, Philippine và Trung Quốc đã từng xảy ra trong giữa đến cuối thế kỷ 19 .

Hai hay nhiều chủng tộc[sửa|sửa mã nguồn]

Người Mỹ đa chủng tộc chiếm khoảng chừng 7 triệu người năm 2008, hay 2,3 % dân số. [ 37 ] Họ hoàn toàn có thể là sự tích hợp của nhiều chủng tộc ( Da trắng, Da đen hay người Mỹ gốc châu Phi, người Mỹ gốc châu Á, người Mỹ địa phương hay người Alaska địa phương, người Hawaii địa phương hay những người những hòn đảo Thái Bình Dương, ” Một số chủng tộc khác ” ) và những sắc tộc. [ 40 ] Hoa Kỳ có một trào lưu định dạng đa chủng tộc đang tăng trưởng. Sự chung đụng giữa những chủng tộc với nhau hay việc liên hôn giữa những chủng tộc, đặc biệt quan trọng là giữa người da trắng và người da đen, xưa kia được xem là đồi bại và phạm pháp tại hầu hết những tiểu bang mãi cho đến thế kỷ 20 .

Người Mỹ địa phương và người Alaska địa phương[sửa|sửa mã nguồn]

Người địa phương châu Mỹ như người Mỹ địa phương và người Inuit chiếm 0,8 % dân số năm 2008 với tổng số là 2,4 triệu người. [ 37 ] Ngoài ra còn có 2,3 triệu người công bố có một phần tổ tiên là người Mỹ địa phương hay người Alaska địa phương. [ 41 ] Sự việc những nhà nhân khẩu học, những xứ bộ lạc và giới chức cơ quan chính phủ lao lý bằng văn bản pháp lý và chính thức rằng những ai có nguồn gốc là người Mỹ địa phương đã làm dấy lên nhiều cuộc tranh cãi qua nhiều thập niên. Các luật dựa vào yếu tố máu để xác lập nguồn gốc sắc tộc thì phức tạp và gây tranh cãi trong việc gật đầu thành viên mới vào một bộ lạc hay cho những nhân viên cấp dưới tìm hiểu dân số gật đầu lời khai của người được hỏi mà không có sách vở chính thức nào từ Cục đặc trách người Mỹ địa phương. Các nhà khoa học di truyền ước tính rằng có trên 15 triệu người Mỹ khác hoàn toàn có thể có 1/4 hay ít hơn nguồn gốc người Mỹ địa phương .

Trước đây có lúc người ta nghĩ rằng chủng tộc này hay nền văn hóa này đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng nhưng kể từ thế kỷ 20 đến nay đã có một sự phục hồi đáng kể về sự định dạng của người Mỹ bản địa cũng như chủ quyền bộ lạc. Người Cherokee có tổng số khoảng 800.000 có huyết thống toàn phần hay một phần. Có 70.000 người Cherokee sống tại Oklahoma trong Xứ Cherokee và 15.000 tại Bắc Carolina trên những vùng đất còn lại của đất tổ.

Nhóm bộ lạc lớn thứ hai là người Navajo, tự gọi mình là ” Diné ” và sống trong một khu dành riêng cho người Mỹ địa phương rộng 16 triệu mẫu Anh ( 65.000 km² ) bao trùm vùng đông bắc Arizona, tây-bắc New Mexico, và đông nam Utah. Đây là quê nhà của phân nửa trong tổng số 450.000 thành viên của Xứ Navajo. Nhóm lớn thứ ba là người Lakota ( Sioux ) ở những tiểu bang Minnesota, Montana, Nebraska, Wyoming, Bắc Dakota và Nam Dakota .

Người Hawaii địa phương và người những hòn đảo Thái Bình Dương khác[sửa|sửa mã nguồn]

Người Hawaii địa phương và người những hòn đảo Thái Bình Dương có tổng dân số khoảng chừng 427.810 năm 2008, chiếm 0,14 % dân số Hoa Kỳ. [ 37 ] Ngoài ra, có nhiều người cho rằng họ có nguồn gốc một phần là người Hawaii địa phương vì vậy tổng số người Hawaii địa phương cả toàn phần và một phần lên đến số lượng 829.949. [ 42 ] Nhóm này hình thành nên chủng tộc thiểu số nhỏ nhất tại Hoa Kỳ. Mặc dù số lượng cho thấy có hơn phân nửa tổng số là có ” huyết thống toàn phần ” nhưng đa phần người Hawaii địa phương trên chuỗi quần đảo của tiểu bang Hawaii được cho là có sự trộn lẫn nhiều với những chủng tộc châu Á, châu Âu và chủng tộc gốc khác .Chỉ một trong 50 người Hawaii địa phương hoàn toàn có thể được xác nhận hợp pháp là có ” huyết thống toàn phần “. Một số nhà nhân khẩu học tin rằng đến năm 2025, người có huyết thống toàn phần Hawaiian địa phương ở đầu cuối sẽ chết hết, không còn để lại 1 nét đặc trưng văn hóa truyền thống nào cả của người Hawaii địa phương ngoài sự trộn lẫn chủng tộc. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều người tự nhận mình là người Hawaii địa phương hơn trước khi quần đảo này bị Hoa Kỳ sáp nhập năm 1898. Người Hawaii địa phương được nhận lại đất đai tổ tiên của mình. Khắp Hawaii, sự bảo tồn và vận dụng những phong tục tập quán của người Hawaii địa phương, ngôn từ Hawaiian, những trường văn hóa truyền thống dành cho học viên người địa phương và sự nhận thức lịch sử dân tộc đã và đang giành được động lượng so với người Hawaii địa phương .

Hiện thân vương quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Một hiện thân vương quốc là một hình người tượng trưng cho một vương quốc hay dân tộc bản địa của vương quốc đó ; hình tượng này hoàn toàn có thể Open trong cả tranh biếm họa chính trị hay tranh cổ động tuyên truyền .Chú Sam là một hiện thân vương quốc của Hoa Kỳ và đôi lúc là hiện thân đặc biệt quan trọng hơn của chính phủ nước nhà Mỹ mà lần tiên phong được sử dụng là từ Chiến tranh 1812. Chú Sam được miêu tả là một ông già da trắng nghiêm nghị có mái tóc bạc và một chòm râu dê, mặc bộ quần áo có những cụ thể phong cách thiết kế của quốc kỳ Mỹ — thí dụ, thường đội một cái mũ cao có những sọc đỏ và sọc trắng cùng những ngôi sao 5 cánh trắng nằm trên một băng nền xanh, hai ống quần sọc đỏ và sọc trắng .Columbia là một cái tên thi ca chỉ châu Mỹ và là hiện thân phái đẹp của Hoa Kỳ. Columbia là tên cảm hứng được đặt cho nhiều người, nhiều nơi, vật thể, cơ sở vật chất, và công ty trong tây bán cầu và bên ngoài .
Tiếng Anh trên trong thực tiễn là ngôn từ vương quốc. Tuy không có không ngữ chính thức ở cấp bậc liên bang nhưng 1 số ít luật, thí dụ như những nhu yếu để nhập tịch của Hoa Kỳ tiêu chẩn hóa tiếng Anh. Năm 2007, khoảng chừng 226 triệu hay 80 % dân số tuổi từ 4 trở lên chỉ nói toàn tiếng Anh ở nhà. Tiếng Tây Ban Nha được 12 % dân số nói ở nhà, là ngôn từ nói và được dạy rộng rải đứng thứ hai tại Hoa Kỳ. [ 43 ] [ 44 ] Một số người Mỹ cổ động biến tiếng Anh thành ngôn từ chính thức giống như nó là ngôn từ chính thức tại tối thiểu 28 tiểu bang. [ 45 ] Cả tiếng Hawaii và tiếng Anh là ngôn từ chính thức tại Hawaii theo luật tiểu bang. [ 46 ]Trong khi đó New Mexico có luật giúp cho việc sử dụng cả tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha giống như Louisiana cho tiếng Anh và tiếng Pháp mặc dầu cả hai tiểu bang này đều không có ngôn từ chính thức nào. [ 47 ] Các tiểu bang khác như California bắt buộc in những phiên bản tiếng Tây Ban Nha cho 1 số ít tài liệu nào đó của chính quyền sở tại trong đó có những mẫu đơn của tòa án nhân dân. [ 48 ] Một số chủ quyền lãnh thổ quốc hải công nhận chính thức ngôn từ địa phương của họ cùng với tiếng Anh : tiếng Samoa và tiếng Chamorro được công nhận tại Samoa thuộc Mỹ và Guam theo thứ tự vừa kể ; tiếng Caroline và tiếng Chamorro được công nhận tại Quần đảo Bắc Mariana ; tiếng Tây Ban Nha là ngôn từ chính thức của Puerto Rico .
Tôn giáo tại Hoa Kỳ có một mức độ ngoan đạo cao so với những vương quốc tăng trưởng khác, và phong phú về những đức tin. Tu chính án hiến pháp thứ nhất của Hoa Kỳ nghiêm cấm chính phủ nước nhà liên bang tạo ra ” bất kỳ luật nào nhằm mục đích lập ra một tôn giáo ” và bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng. Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ dẫn giải việc này có nghĩa như là nhằm mục đích ngăn cản chính phủ nước nhà không cho họ có thẩm quyền so với tôn giáo. Đa số người Mỹ cho rằng tôn giáo đóng một vai trò ” rất quan trọng ” trong đời sống của họ, một tỉ lệ không bình thường trong số những vương quốc tăng trưởng. [ 49 ] Nhiều tín ngưỡng đã tăng trưởng mạnh tại Hoa Kỳ gồm có cả những tín ngưỡng gia nhập là di sản di dân đa văn hóa của vương quốc cũng như những tín ngưỡng được sáng lập bên trong vương quốc ; những điều này đã đưa Hoa Kỳ trở thành vương quốc phong phú về tôn giáo đứng bậc nhất trên quốc tế. [ 50 ]Đa số người Mỹ ( 76 % ) tự nhận mình là người theo Kitô Giáo, phần đông giáo phái thuộc Kháng Cách và Công giáo chiếm khoảng chừng 51 % và 25 % dân số theo thứ tự vừa kể. [ 51 ] Các tôn giáo không phải Kitô Giáo như Phật giáo, Ấn Độ Giáo, Hồi Giáo, và Do Thái Giáo nói chung chiếm từ 4 % đến 5 % dân số người lớn. [ 51 ] [ 52 ] [ 53 ] 15 % dân số người lớn khác tự nhận mình không có tôn giáo nào hay tín ngưỡng nào. [ 51 ] Theo Khảo sát Định dạng Tôn giáo Mỹ, tín ngưỡng tôn giáo khá khác nhau trên khắp vương quốc : 59 % người Mỹ sống trong những tiểu bang miền Tây ( còn được gọi là ” Vành đai không nhà thời thánh ” ) cho rằng họ tin vào Thượng đế tuy nhiên tại miền Nam ( ” Vành đai Thánh kinh ” ) số lượng lên đến 86 %. [ 51 ] [ 54 ]Một số thuộc địa trong số 13 thuộc địa khởi đầu được thiết lập bởi những người định cư muốn tự do thực hành thực tế tín ngưỡng tôn giáo của mình mà không bị tẩy chay : Thuộc địa Vịnh Massachusetts được thiết lập bởi những người Thanh Giáo Anh, Pennsylvania bởi những người theo đạo ” Quaker ” Ái Nhĩ Lan và Anh, Maryland bởi người Công giáo Anh và Ái Nhĩ Lan và Virginia bởi Anh Giáo Anh. Tuy một số ít tiểu bang thành viên đã giữ vững lời công bố về tôn giáo của mình cho đến khi bước vào thế kỷ 19 nhưng Hoa Kỳ là vương quốc tiên phong không chính thức ưng ý tôn giáo ở cấp bậc cơ quan chính phủ. [ 55 ] Dựa theo mô hình luật có tương quan đến tôn giáo trong Luật Tự do Tôn giáo của Virginia, những người khai sinh ra Hiến pháp Hoa Kỳ đã bác bỏ bất kể cuộc thử nghiệm tôn giáo nào trong chính phủ nước nhà. Tu chính án hiến pháp thứ nhất của Hoa Kỳ đặc biệt quan trọng nghiêm cấm chính phủ nước nhà sử dụng bất kể quyền hạn nào để trải qua bất kỳ luật nào nhằm mục đích thiết lập sự hiện hữu của tôn giáo trong cơ quan chính phủ cũng như cấm cản sự tự do tôn giáo, vì vậy bất kỳ tổ chức triển khai tôn giáo nào hay giáo phái nào đều cũng được bảo vệ chống sự can thiệp từ cơ quan chính phủ. Quyết định này phần đông bị ảnh hưởng tác động bởi những tư tưởng Kháng Cách và những người theo chủ nghĩa duy lý châu Âu nhưng cũng là tác dụng chăm sóc thực dụng của những nhóm tôn giáo thiểu số và những tiểu bang nhỏ không muốn nằm dưới quyền lực tối cao hay ảnh hưởng tác động của một tôn giáo vương quốc mà không đại diện thay mặt cho họ. [ 56 ]

Người chăn cừu Mỹ cùng với chó và ngựa của mình.

Sự phát triển văn hóa của Hoa Kỳ đã được đánh dấu bằng sự va chạm căng thẳng giữa hai nguồn cảm hứng lớn: các ý tưởng châu Âu, đặc biệt là văn hóa Anh; và tính chất sáng tạo của nội địa, thí dụ như dân chủ kiểu Jefferson mà người châu Âu lo sợ sẽ làm cho các di dân của họ trở thành man rợ và thoái hóa kiểu Mỹ. Các ghi nhận về Tiểu bang Virginia của Thomas Jefferson có lẽ là bài phê bình văn hóa trong nước có ảnh hưởng đầu tiên do một người Mỹ viết ra và nó cũng là một công cụ phản kích chống lại sự đồng thuận đang nổi lên của người châu Âu chủ ý cho rằng tính chất sáng tạo trong nước là thoái hóa.

Văn hóa Mỹ gồm có những truyền thống lịch sử, sáng tạo độc đáo, phong tục tập quán, niềm tin, giá trị, nghệ thuật và thẩm mỹ, văn học dân gian và sáng tạo độc đáo được tăng trưởng cả trong nước và gia nhập bằng con đường thuộc địa hóa và di dân từ những hòn đảo Anh và Ái Nhĩ Lan. Những sáng tạo độc đáo và tư tưởng thông dụng mà đã tiến hóa trong nước thí dụ như những ngày lễ hội vương quốc quan trọng, những môn thể thao độc nhất vô nhị của Mỹ, truyền thống lịch sử quân sự chiến lược hào hùng, và sáng tạo độc đáo trong nghành thẩm mỹ và nghệ thuật và vui chơi đã mang đến một cảm xúc tự hào dân tộc bản địa can đảm và mạnh mẽ trong số người dân nói chung .