Top #10 Ý Nghĩa Tên Minh Hưng Xem Nhiều Nhất, Mới Nhất 2/2022 # Top Trend | https://helienthong.edu.vn

— Bài mới hơn —

LỊCH SỬ VĂN MINH CHÂU ÂU (5): PHỤC HƯNG – KHI ĐẠI BÀNG VỖ CÁNH

Tác giả: Tôn Thất Thông, CHLB Đức

Bằng cách này hay cách khác, Phục hưng là thuật ngữ được dùng để miêu tả một góc nhìn đặc biệt quan trọng của nền văn hóa truyền thống châu Âu ở ngưỡng cửa năm 1500. Nền văn hóa truyền thống đó khởi đầu cho lịch sử vẻ vang hiện đại châu Âu. Sử gia kinh tế tài chính R. Romano và A. Tenenti, giáo sư ĐH Paris
“ Thời đại phục hưng ” không phải là một thuật ngữ được sáng tạo bởi người đương thời, mà được những nhà sử học thế kỷ 19 dùng để chỉ một tiến trình lịch sử dân tộc đặc trưng ở cuối thời kỳ trung cổ châu Âu. Thuật ngữ tiếng Pháp ” Renaissance ” ( có nghĩa là Hồi sinh – Rebirth ) được nhà sử học Jules Michelet sử dụng lần đầu năm 1858. Hai năm sau, sử gia văn hóa truyền thống Jacob Burckhardt người Thụy Sĩ thánh hóa nó trong tác phẩm tầm cỡ nổi tiếng với tựa đề “ Văn hóa Phục hưng ở Ý ”. Từ đó về sau, Renaissance từ từ trở thành ngôn từ quốc tế và thông dụng rộng trong những nước thuộc văn hóa truyền thống la-tinh, mặc dầu mỗi nước đều có thuật ngữ địa phương riêng và đôi lúc cũng được sử dụng trong sách vở của họ. Riêng ở Ý, nơi sinh thành của trào lưu phục hưng, thì thuật ngữ địa phương Rinascimento được lưu truyền phổ cập rộng .
Nói đến phục hưng, trước hết tất cả chúng ta cần phân biệt vài thuật ngữ vốn dĩ có nội dung tương đối khác nhau, nhưng rất dễ lẫn lộn với nhau .
Trước hết, trào lưu nghệ thuật và thẩm mỹ phục hưng là tên gọi của trào lưu sau đó sau nghệ thuật và thẩm mỹ Gothic vốn dĩ đã lê dài từ thế kỷ 12 cho đến ngưỡng cửa năm 1500. Sau hơn một thế kỷ hưng thịnh, nghệ thuật và thẩm mỹ phục hưng mở màn tàn lụi ở khoảng chừng cuối thế kỷ thứ 16 và nhường chỗ cho trào lưu Baroque. Tuy chỉ là thẩm mỹ và nghệ thuật nhưng trào lưu này là điểm khởi đầu cho một thời đại mới, thời đại phục hưng, chấm hết xã hội trung cổ để bước vào thời văn minh. Vì tầm quan trọng của trào lưu nghệ thuật và thẩm mỹ này, tất cả chúng ta sẽ có một chương riêng cho nó .
Thứ hai, trào lưu phục hưng hay còn được gọi là thời đại phục hưng hoặc thời kỳ phục hưng để chỉ một trào lưu to lớn gồm có nhiều mặt : văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và nghệ thuật, triết học, xã hội, chính trị và khoa học. Phong trào này tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ nhất vào thế kỷ 15 và 16 nhưng nó không có một biên giới rõ ràng lúc khởi đầu và lúc suy tàn. Tinh thần phục hưng vốn đã có nguồn gốc từ trào lưu dịch thuật từ thế kỷ 12, nó trở lại và tăng trưởng hưng thịnh trong thế kỷ 15/16, sau đó trào lưu phục hưng còn để lại tác động ảnh hưởng lâu dài hơn lên châu Âu trong những thế kỷ tiếp theo. Rõ rệt nhất là trào lưu khai sáng thế kỷ 17/18, vốn dĩ là sự hồi sinh của trào lưu khai minh Hy Lạp được mở màn từ thời đại Protagoras thế kỷ thứ 5 trước công nguyên, vì vậy những học giả chuyên về văn minh cổ đại ào ạt di tán về phương Tây, mang theo tài liệu, sách vở và những khu công trình văn hóa truyền thống, góp thêm phần cho trào lưu học thuật mới tăng trưởng mạnh. Giáo sư Ilan Rachum thì xem 1415 là điểm khởi đầu khi chủ nghĩa nhân bản đang hưng thịnh, đồng thời cũng là năm quan trọng trong lịch sử dân tộc thời trung cổ với trận đánh lớn ở Agincourt. Vài sử gia khác thì xem năm sinh của nhà nhân bản tiên phong Francesco Petrarca ( 1304 – 1374 ) là khởi điểm ; thời hạn đó cũng có một biến cố lịch sử dân tộc đặc biệt quan trọng khác : Dante Alighieri khởi đầu viết tác phẩm bất tử, tập thơ quan trọng nhất của văn chương thơ phú được lưu truyền thoáng rộng trong thời đại phục hưng .
Trong hậu bán thế kỷ 15, khoa học và triết học cổ đại được dịch và thông dụng rộng trong giới học thuật ở Ý ; về kinh tế tài chính, những cộng hòa Ý tận mắt chứng kiến một sự hưng thịnh hiếm có với nhiều nghề nghiệp mới lạ trong nghành nghề dịch vụ tài chánh ; kỹ nghệ đồ gốm tăng trưởng đã nuôi dưỡng nhiều nghệ nhân có năng khiếu sở trường. Đó cũng là thời hạn thành danh của nhà khoa học tiên phong Nicolaus Copernicus ( 1473 – 1543 ), những cuộc thám hiểm liên lục địa của Tây Ban Nha và Bồ đào Nha ( 1492 – 1519 ), và ý thức phản kháng trổi dậy ươm mầm cho trào lưu cải cách tôn giáo ( 1517 ). Nhưng có một biến cố cần nói đến đã tác động ảnh hưởng vào quy trình tăng trưởng lịch sử dân tộc, ấy là kỹ thuật in ấn được ý tưởng tại Đức năm 1450 bởi Johannes Gutenberg song song với ngành sản xuất giấy được cải tổ trước đó bởi người Ý. Nhờ thế mà những nguồn văn chương, thẩm mỹ và nghệ thuật và triết học gia nhập từ Byzantine kể từ sau khi thất thủ năm 1453 được truyền bá nhanh gọn tại Tây Âu, góp thêm phần vào việc tăng trưởng trào lưu văn hóa truyền thống mới .
Nếu ranh giới thời hạn rất nhạt nhòa khó minh định, thì nguồn gốc hình thành nên thời đại phục hưng lại rất rõ ràng : đó là điểm quy tụ của một chuỗi sự kiện lịch sử vẻ vang đặc biệt quan trọng chưa khi nào có trước đó. Nội dung của trào lưu phục hưng thì rất đa dạng và phong phú, nó gồm có hầu hết những nghành nghề dịch vụ quan trọng, tạo nên những thành tố thiết yếu để giã từ nếp sống trung cổ lỗi thời và tiến đến một xã hội văn minh trong thời đại mới. Và sau cuối là hậu quả của nó : Phục hưng quả là một cơn địa chấn, nó để lại những dấu vết không hề xóa nhòa trong nhiều thế kỷ tiếp theo, trước hết là ở châu Âu và sau nữa là cho toàn trái đất .
Để đi sâu bàn luận về thời đại phục hưng, tất cả chúng ta thử vấn đáp vài câu hỏi : Phục hưng là làm sống lại những gì, mang nội dung tư tưởng nào ? Phục hưng được thành hình và tăng trưởng trong toàn cảnh nào ? Tác động của trào lưu phục hưng lên lịch sử dân tộc châu Âu như thế nào ?
Phục hưng – Hồi sinh những giá trị gì ?
Phục hưng được khởi đầu bằng sự trở lại với văn hóa truyền thống Hy Lạp và La Mã thời cổ đại. Đó là thời kỳ hoàng kim với nhiều thành quả rất phong phú và đa dạng về mọi mặt triết học, toán học, y khoa, vật lý, thiên văn v.v … với rất nhiều học giả uyên bác mà tri thức của họ vẫn còn được ca tụng trong thế kỷ 21. Sau hơn một thiên niên kỷ bưng bít, nhu yếu trao dồi tri thức trong giới học giả trung cổ được thức tỉnh dậy khi họ có thời cơ tiếp cận với sách vở tài liệu thời cổ đại, nhất là khi 1 số ít tác phẩm quan trọng được dịch ra tiếng la-tinh kể từ thế kỷ 12. Nhưng phải đợi đến thế kỷ 15, ý tưởng sáng tạo hồi sinh nền văn minh cổ đại mới thực sự thành hình và bộc phát can đảm và mạnh mẽ, khi nguồn tài liệu từ Byzantine ngày càng nhiều và phong phú, và nhất là khi mạng lưới hệ thống giáo dục nhân bản đã trở thành một khuynh hướng rõ ràng trong xã hội Ý. Kể từ đây, trào lưu phục hưng và chủ nghĩa nhân bản đi liền nhau như bóng với hình. Con người phục hưng và người nhân bản luôn luôn sát cánh nhau trong một thời kỳ, khi xu thế chuyển hóa triệt để vẫn còn gặp nhiều rào cản xã hội, chính trị và tôn giáo .

Phục Hưng và văn chương triết học

Trước hết, khái niệm quan trọng nhất được “ hồi sinh ” trong thời đại phục hưng là gì ? Câu vấn đáp : Ấy là ý tưởng sáng tạo đặt con người vào TT của mọi tâm lý và hành vi. Như triết gia Hy Lạp Protagoras đã nói trong thế kỷ thứ năm trước công nguyên : Con người là thước đo của vạn vật. Điều đó có một ý nghĩa vô cùng thâm thúy, có sức mạnh lay chuyển hệ tư tưởng đã được bám rễ từ lâu trong quốc tế Kitô. Mặc dù giới học giả trước sau vẫn là những Fan Hâm mộ sùng đạo, nhưng họ đã mở màn từ giả thái độ thuần phục thần thánh, và tìm cách trở lại với chủ thể nhận thức có vừa đủ niềm tin tự do cá thể, tư duy độc lập và năng lượng hoạt động giải trí phát minh sáng tạo. Đó chính là nền tảng của mọi sự ý tưởng và tân tiến, thôi thúc xã hội châu Âu tiến lên, từ giả nếp sống trung cổ để bước vào kỷ nguyên tân tiến .
Suốt cả 1000 năm sau khi đế chế Tây La Mã sụp đổ, con người đã giao khoán mọi nghĩa vụ và trách nhiệm về đời sống niềm tin của chính mình cho những người đại diện thay mặt của Thượng Đế trên trần gian, tức là Giáo Hoàng ở Rome, những vị Giám Mục, linh mục và cha xứ. Điều đó xuất phát từ một xác tín bất di dịch rằng, chỉ như thế họ mới được cứu rỗi và được ban phép lành vĩnh viễn .
Tiếc thay, khi cuộc cải cách tôn giáo bước vào thời kỳ cao điểm cuối thế kỷ 16 với hận thù tôn giáo và xung đột ý thức hệ, đi kèm với những cuộc cuộc chiến tranh không có ý nghĩa khắp mọi nơi trên lục địa, thì tinh thần phục hưng cũng không còn chất dinh dưỡng để liên tục tăng trưởng, học giả phục hưng trở nên hoang mang lo lắng và trào lưu phục hưng cũng từ từ tàn lụi .
Trở lại yếu tố, trào lưu phục hưng chưa tạo thành một trào lưu chính trị to lớn, mà hầu hết là sản sinh ra những giá trị niềm tin, đặc biệt quan trọng trong văn chương, nghệ thuật và thẩm mỹ và luân lý đạo đức. Nhưng chính những giá trị ấy đã làm biến hóa tận gốc nhân sinh quan và ngoài hành tinh quan của con người phục hưng, từ đó có công dụng can đảm và mạnh mẽ vào sự đổi khác lớn lao mọi lĩnh văn hóa truyền thống, xã hội và chính trị : Nhận thức về vai trò của Giáo Hoàng và hàng giáo phẩm không còn như trước ; nhà nước thế tục không hề liên tục sống sót dưới hình thức như nó đã và đang ngự trị khắp nơi ; triết học và khoa học cần tìm một hướng đi mới tương thích với xu thế thời đại …
Những chuyển biến tư duy ấy đã ươm mầm cho việc nghiên cứu và điều tra triết học tráng lệ để lý giải những yếu tố phát sinh trong xã hội đang trên bước đường chuyển hóa triệt để. Từ đó ý thức dân chủ tự do, vốn dĩ là những giá trị ưu việt của xã hội Hy Lạp cổ đại, từ từ tạo dáng trong xã hội trung cổ châu Âu, dù chưa rõ ràng nhưng đã trở thành hình tượng cho giới tri thức hướng tới. Cho dù con đường đến dân chủ tự do còn dài và lồi lõm sỏi đá, nhưng những nguồn lực xã hội cũng mở màn được giải phóng để tham gia vào công cuộc tăng trưởng chung. Về góc nhìn này, châu Âu đã đi trước những lục địa khác một bước rất dài, do đó những cuộc cách mạng tư tưởng trong thế kỷ 17/18 và hệ luận tất yếu của chúng là cách mạng công nghiệp và kinh tế tài chính cũng xảy ra sớm hơn so với những nơi khác. Những đổi khác làm rung chuyển quốc tế trong thế kỷ 18/19, dù trực tiếp hay gián tiếp, đều có nền tảng từ trào lưu phục hưng .
Về mặt văn chương triết học của trào lưu phục hưng trên toàn lục địa, thời vàng son hoàn toàn có thể được xác định ở thế kỷ 16. Mỗi nước có một tên gọi khác nhau. Ở Ý người ta gọi đó là “ thời kỳ hóa bạc ”, ở Tây Ban Nha vào giữa thế kỷ thì họ gọi là “ thế kỷ vàng ” ( siglo de oro ), Pháp và Anh thì gọi là “ văn học phục hưng ”, ở Ba Lan là “ thời đại vàng son ”. Trong thời trung cổ, hai mặt của nhận thức – nhìn quốc tế bên ngoài và cảm nhận về nội tâm bên trong con người – giống như được ẩn dấu dưới một tấm màn thưa che mặt, được dệt bằng niềm tin tôn giáo, sự ngần ngại từ lúc trẻ thơ, và những ảo tưởng mù quáng. Xuyên qua lớp màn che, quốc tế bên ngoài được tô màu xinh xắn, trong lúc nội tâm là một khoảng chừng trống rỗng chỉ biết có tập thể và đám đông : cùng chủng tộc, cùng giống dân, hoặc cùng đảng phái, cùng liên minh, mái ấm gia đình, hoặc những gì tương tự như mang đặc thù hội đồng. Trong lúc những nước khác chưa có gì đổi khác, thì lần tiên phong ở Ý, tấm màn thưa che mặt được gió cuốn bay, quốc tế hiện lên rõ ràng bằng tầm nhìn khách quan, cách hành xử của nhà nước và những yếu tố tựa như được soi rõ hơn. Trong lúc đó thì từ nội tâm, một cách nghĩ chủ quan được thức tỉnh dậy và con người bỗng trở thành một chủ thể độc lập vượt ra khỏi đám đông, một thực trạng mà tất cả chúng ta đã gặp trước đây ở người Hy Lạp so với những giống dân man di, hoặc quốc tế Ả Rập so với những chủng tộc châu Á .
Chỉ trên góc nhìn từ chủ thể độc lập ấy mà ở Ý – chứ không phải nơi nào khác ở châu Âu – mới hoàn toàn có thể Open những con người như Dante, Petrarca, Boccaccio với phong thái sáng tác văn chương thi phú mang dáng dấp mới, hướng về từng con người đơn cử trong xã hội, những con người thế tục biết yêu đương, biết để cho tâm hồn bay bỗng vào quốc tế lãng mạn ngoạn mục, biết say đắm với nét đẹp huyền bí của vạn vật thiên nhiên, biết phô diễn chủ thể tự do cá thể và thử thách những khuôn thước gò bó trong chính trị, xã hội và tôn giáo. Nhân cách, phẩm hạnh mang đặc thù tự do cá thể cũng được rèn luyện thuận tiện hơn với một nhân sinh quan uyển chuyển như vậy .
Tinh thần phục hưng đã tạo nên cho mỗi người trong xã hội một niềm tự tin mới vào chính bản thân. Đấy là những con người mở màn ý thức rằng, tính tự chủ là giá trị không hề bỏ quên trong một xã hội đầy rẫy sợ hãi, bất công và tàn ác như thời đại của họ đang sống, thời đại trung cổ. Trong những thế kỷ này, khái niệm tự do phổ quát trong đối sánh tương quan với những diễn biến trong xã hội chưa được thành hình, huống hồ là khái quát hóa thành lý luận ? Tuy nhiên tính tự chủ và ý thức tự do cá thể là nền tảng tiên phong để những nhà tư tưởng thời kỳ phục hưng đưa ra những khuôn mẫu mới, tạo tiền lệ cho trào lưu khai sáng những thế kỷ sau từ từ hoàn thành xong lý luận, góp thêm phần thôi thúc những cuộc cách mạng tổng lực về tư tưởng, về thể chế chính trị, về kinh tế tài chính cũng như về khoa học .
Con người phục hưng đã tự giải thoát ra khỏi mọi khuôn thước ngần ngại “ đồng phục ” trước đây, và sẵn sàng chuẩn bị phô diễn nét đặc trưng của cá thể, chuẩn bị sẵn sàng làm những điều khác với mọi người. Và cũng nhờ thế mà xã hội thời phục hưng mới hoàn toàn có thể sản sinh ra những con người khác thường, tràn trề năng lượng để phát minh sáng tạo ra những tác phẩm khác thường có giá trị vượt thời hạn, những con người chuẩn bị sẵn sàng làm chuyện kinh thiên động địa, mặc dầu chỉ xuất phát từ động cơ cá thể : ước vọng được giàu sang, tiếng tăm, danh vọng. Columbus, Megallan là những thí dụ điễn hình. Những người này chắc rằng khó thành công xuất sắc trong một thời đại khác với thời kỳ phục hưng .
Hơn cả những tác động ảnh hưởng nói trên lên xã hội trung cổ, trào lưu phục hưng đi kèm với chủ nghĩa nhân bản thế kỷ 15 cũng có góp phần rất lớn vào sự tăng trưởng trong bước đầu cho nền triết học châu Âu. Trước đó thì tư tưởng Aristotle sở hữu số 1 trong hàng loạt mạng lưới hệ thống giáo dục cấp cao. Với sự vươn dậy của chủ nghĩa nhân bản thời phục hưng, đặc biệt quan trọng trong thời hạn hậu bán thế kỷ 15, vai trò của Aristotle mặc dầu vẫn còn quan trọng, nhưng đã bị thử thách nghiêm trọng bởi những khuôn mặt mới. Các trào lưu tư tưởng khác của thời cổ đại ngày càng có nhiều tác động ảnh hưởng trong đời sống văn hóa truyền thống châu Âu. Triết thuyết Plato, Epicurus, chủ nghĩa thiếu tín nhiệm ( S cepticism ), chủ nghĩa khắc kỷ ( S toicism ) là một vài thí dụ .

Phục hưng và khoa học tự nhiên

Không có gì nghi ngờ rằng, một trong những bước nhảy vọt về chất lượng trong lịch sử phát triển khoa học là thời kỳ giữa thế kỷ 15 và giữa thế kỷ 16 – bước nhảy vọt không chỉ trên bình diện lý thuyết, mà nhất là trên phương diện thực hành và cách đặt các vấn đề thực tiễn.

Bức thư của Petrarca không chỉ là sự diễn đạt một cảm xúc từ nội tâm, mà nó mở ra một cách nhìn mới về cuộc sống thế tục với ý thức tận hưởng cái đẹp trong cuộc sống thực. Điều này đã trở thành điểm lôi cuốn trong mọi chăm sóc của con người về sau. Xu hướng đó ngày càng được văn thi sĩ, họa sỹ, nghệ sĩ tạc tượng đảm nhiệm và phổ cập trong đời sống văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ. Tác phẩm về vạn vật thiên nhiên và ca tụng nghệ thuật và thẩm mỹ ngày càng nhiều. Sự kiện đó đã thức tỉnh một đam mê mới lạ của những tình nhân khoa học. Khám phá những bí hiểm huyền diệu của vạn vật thiên nhiên trở thành một giá trị mới trong đời sống những nhà khoa học .
Lần tiên phong trong lịch sử dân tộc trung cổ, giải pháp điều tra và nghiên cứu khoa học tự nhiên trở thành một khái niệm thời thượng rất được ngưỡng mộ trong giới học giả chăm sóc đến khoa học. Với ý thức tự do cá thể và tư duy độc lập, con người không còn thuận tiện gật đầu những mặc khải thần thánh về chân lý tuyệt đối, mà họ nhận thức rằng, việc quan sát đúng chuẩn và thử nghiệm sẽ mang lại cho họ hiểu biết về thực chất sự vật trong vạn vật thiên nhiên. Khoa học đã mở màn tách rời khỏi thần học. Càng bỏ công nhiều vào việc khám phá vạn vật thiên nhiên, càng đào sâu vào việc nghiên cứu và phân tích những hiện tượng kỳ lạ vạn vật thiên nhiên, con người càng thấy rõ hơn cấu trúc bên trong của nó. Và thật huyền diệu biết bao, khi người ta hoàn toàn có thể dùng công cụ toán học để trình diễn những qui luật tự nhiên bên trong của chúng. Người Hy Lạp đã nhận thấy điều này trước đó 2000 năm đã dọn đường một phần từ thế kỷ 14. Đến thời kỳ phục hưng thì Plato nghiễm nhiên chiếm ngự vị trí huy hoàng này, mà giới khoa học thường gọi là cuộc cách mạng Copernicus .
Ngày thời điểm ngày hôm nay, tất cả chúng ta khó tưởng tượng những khó khăn vất vả nào của những khoa học gia có tư tưởng cách mạng như Copernicus trong một xã hội, nơi mà quốc tế học giả xem Aristotle là thần tượng, con người thế tục thì xem lời Giáo hoàng là chân lý tuyệt đối, trong một xã hội như thế mà lại có một người học giả không có quyền thế dám đưa ra một kim chỉ nan mới mẻ và lạ mắt đi ngược lại học thuyết Aristotle và đi ngược niềm tin của Thánh Kinh .
Thật thế, Giáo hoàng Clemens VII ” của Copernicus bị giáo hội Thiên Chúa Giáo cấm thông dụng kể từ 1616, và mãi 200 năm sau, lệnh cấm mới được tịch thu vào năm 1822, một cuộc cách mạng lớn trong ngành y khoa, vừa mang đặc thù khoa học thực nghiệm, vừa có ý nghĩa nhân văn, triết học và tôn giáo. Bác sĩ nổi danh thế kỷ 19 người Canada, Sir William Osler gọi đó là tác phẩm vĩ đại nhất về y khoa từng được xuất bản. Tất cả được mở màn bằng tác phẩm tuyệt diệu của vị bác sĩ 29 tuổi Andreas Vesalius, đúng vào những thập niên hưng thịnh của nền khoa học phục hưng .
Sau hàng ngàn năm thụ động và duy tâm, con người phục hưng tự nhiên tìm thấy trong bản thân mình sức mạnh mới và một ý chí mới với niềm khát khao đổi khác quốc tế. Sự giao thông vận tải thoáng rộng tích hợp với những tri thức mới về toán và vật lý đã làm mọi tham vọng trở thành hiện thực, biến tư tưởng mạo hiểm trở thành những hành vi có ích cho mình và cho xã hội .
Các cuộc thánh chiến trong hai thế kỷ 12 và 13 đã đưa người Tây Âu đến tận cửa ngõ Trung Đông và Ả Rập, tiếp cận với những nền văn hóa truyền thống khác. Các đoàn thương gia đi xa hàng vạn cây số để giao thương mua bán kinh doanh với những nước ở tận Đông Á. Họ không những mua và bán gia vị, tơ lụa mà còn mang về ý tưởng sáng tạo mới, ý tưởng mới mà họ quan sát được từ những vùng xa xôi đó. Kết hợp với những kiến thức và kỹ năng mới về toán và vật lý đi kèm với năng khiếu sở trường kỹ thuật, họ biến những ý tưởng sáng tạo từ xa trở thành loại sản phẩm có ích cho đời sống, cải tổ chúng để trở thành công cụ ship hàng cho tân tiến và phong phú .
Vài thí dụ. Người Trung Quốc đã ý tưởng ra đại bác tầm nhỏ từ thế kỷ 12, và phải đợi đến lúc kỹ sư Urban, chấm hết những cuộc tranh luận nhàm chán về quả đất hình khối hay hình cầu .
Ngoài những ý tưởng quan trọng của những vĩ nhân như Copernicus, Vesalius, tất cả chúng ta còn tận mắt chứng kiến trong thời đại phục hưng rất nhiều ý tưởng và ý tưởng sáng tạo độc lạ ship hàng cho đời sống con người. Thế kỷ 16 là thế kỷ của ý tưởng khoa học, dẫn dắt châu Âu vào kỷ nguyên mới. Ngành thực vật học đã đến tận người dân giản dị và đơn giản nhất : Trong những nhà tư nhân đã Open những khu vườn có những loại rau quả sử dụng hàng ngày. Kính soi mặt được ý tưởng năm 1503 tại Venice, đồng hồ đeo tay bỏ túi tiên phong được Peter Henlein người Đức sáng tạo năm 1508, khóa số được ý tưởng tại Ý năm 1550, bác sĩ Ambroise Paré người Pháp ý tưởng tay chân giả năm 1564, Nhà quang học Hà Lan Sacharias Jansen mày mò kính hiển vi năm 1590, thuốc nổ được đưa vào sử dụng thành công xuất sắc trong ngành khai thác tài nguyên, và tiếp theo những cơn đại dịch sau đó trong hậu bán thế kỷ 14. Sau mỗi đại họa như vậy, người ta đặt câu hỏi, tại sao Chúa phát minh sáng tạo ra loài người mà hoàn toàn có thể nhẫn tâm sinh ra đại họa để thử thách Fan Hâm mộ. Lòng tin vào Chúa vì vậy có suy giảm, nhưng khi đại họa qua đi, mọi chuyện vẫn đâu vào đấy, ít người đặt lại yếu tố niềm tin .
Nhưng điều đó không ngăn cản những nhà phục hưng bí mật hoặc công khai minh bạch phê phán giáo hội Kitô. Họ không đặt lại niềm tin vào Thượng Đế, mà dưới nhiều góc nhìn khác nhau, họ phê phán giáo hội đã đóng sai vai trò của tổ chức triển khai đại diện thay mặt cho Thượng Đế trên trần gian, và cả Giáo Hoàng cũng không tránh được cách nhìn phê phán của người phục hưng. Vài thí dụ tiêu biểu vượt trội : Nhà thần học Martin Luther, người phê phán giáo hội La Mã và khởi đầu cho trào lưu cải cách tôn giáo đầu thế kỷ 16. Cùng thời hạn đó, nhà nhân bản Desiderius Erasmus dù cực kỳ sùng đạo cũng không ngần ngại sử dụng những tác phẩm văn học của mình để chế diễu cay độc những tội lỗi bên trong giáo hội và mang những vị trong hàng giáo phẩm hạng sang ra làm trò cười dẫn linh hồn về Thượng Đế và đạt đến một viễn tượng huyền bí, nơi mọi sáng tác thi phú đều chấm hết. Tác phẩm ” Monarchia ” ( Chế độ quân chủ ) bị giáo hội đưa vào list cấm lưu hành. Thế cộng sinh giữa chế độ quân chủ và giáo hội Kitô khởi đầu đi vào tiến trình mới, một cuộc khủng hoảng cục bộ mới có vẻ như không có lối ra .
Thêm vào đó, sự vươn dậy của trào lưu nghiên cứu và điều tra khoa học tự nhiên trong thời đại phục hưng cũng vô hình trung làm cho uy tín của giáo hội ngày càng đi xuống trong giới học giả, nhất là trong thế kỷ 16 và 17, khi giáo hội chính thức phản bác, cấm lưu hành những công bố khoa học hoặc tài liệu phản biện về tôn giáo và chính trị, thậm chí còn lên án và trừng phạt 1 số ít nhà khoa học tiếng tăm. Nicolaus Copernicus, Galilleo Galilei chỉ là vài thí dụ. Đấy là chưa kể, Dante Alighieri trước đó đã phải sống lưu vong hơn 20 năm, cũng do ảnh hưởng tác động không ít của vị Giáo Hoàng đương thời .
Sự giảm sút niềm tin của giới khoa học vào giáo hội có nguyên do rất sâu xa : Thánh Kinh và giáo lý Kitô đã đặt một ranh giới không hề vượt qua cho những người muốn tìm tòi nghiên cứu và điều tra : Khoa học phải ưu tiên ship hàng cho niềm tin, còn chuyện đi tìm chân lý chỉ đóng vai trò thứ yếu. Giờ đây người thế tục tự giải phóng mình ra khỏi ràng buộc đó, và câu hỏi về tôn giáo bị đẩy lùi vào hậu trường. Họ đặt cho khoa học trách nhiệm phải phá vỡ chiếc cầu nối đến niềm tin tôn giáo, chứ họ không hề thuần phục niềm tin và từ bỏ khát vọng tìm tòi mày mò tri thức mới. Lý tưởng của người sùng đạo nhiệt thành về cuộc sống khổ hạnh không còn là một giá trị cho con người có tri thức trong thời đại phục hưng noi theo. Giáo hội đã sa đọa đến độ mà John Wiclif còn cho rằng quốc tế Kitô sẽ thiêng liêng hơn, nếu không có Giáo Hoàng và những Đức Hồng Y .
Điều đó cũng hoàn toàn có thể cắt nghĩa được. Tôn giáo là một mạng lưới hệ thống mang đặc thù văn hóa truyền thống và ý thức hệ của xã hội. Một mạng lưới hệ thống như vậy khó lòng chuyển hóa triệt để, nếu không có những biến cố chấn động từ bên trong và sự trợ lực từ bên ngoài của những lực lượng mới thành hình có không thiếu sức mạnh và ý chí hành vi. Châu Âu trong thế kỷ 14 và 15 vẫn còn trong quy trình củng cố và phải đối phó với nhiều yếu tố hoàn toàn có thể rình rập đe dọa sự sống sót của những vương quốc .
Sức mạnh của giáo hội và uy tín của Giáo Hoàng mở màn lung lay sau khi giới học giả tiếp cận ngày càng nhiều triết học Hy Lạp cổ đại, vốn dĩ được tăng trưởng trong xã hội đa thần và xem “ con người là thước đo của vạn vật ” ( Protagoras ), chứ không phải thần thánh hướng dẫn đời sống trên trần gian. Khi chủ nghĩa nhân bản trở thành một trào lưu văn hóa truyền thống sôi động kể từ đầu thế kỷ 15, con người tâm lý độc lập hơn, hành vi theo lý tính chứ ít thiên về niềm tin. Bước sang thời đại phục hưng, mạng lưới hệ thống triết học đa dạng chủng loại hơn, niềm tin nghiên cứu và điều tra khoa học tăng trưởng mạnh hơn, ý thức phản kháng cao hơn, do đó vai trò Giáo Hoàng ngày càng lu mờ và sức mạnh của giáo hội có vẻ như mở màn sụp đổ. Phong trào phục hưng đã hoàn tất những bước chuẩn bị sẵn sàng sau cuối. Cuộc cải cách tôn giáo do Martin Luther khởi động chắc rằng không tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ như tất cả chúng ta biết, nếu không có những thành quả của trào lưu phục hưng đi trước lót đường .
Từ một giáo hội xa hoa, đầy quyền lực tối cao và sa đọa cho đến lúc phải cải cách, quy trình cũng lê dài mất nhiều thế kỷ. Thực thể đó cho tất cả chúng ta một bài học kinh nghiệm muôn thuở rằng, không có một tổ chức triển khai thoái hóa nào hoàn toàn có thể tự cải cách, xuất phát từ lòng tốt của những con người trong đó, mà áp lực đè nén từ bên dưới là yếu tố thiết yếu để thôi thúc quy trình chuyển hóa. Những con người phục hưng đã tạo được sức ép thiết yếu để buộc giáo hội phải cải cách. Nhưng vì cuộc cải cách đến quá chậm, cho nên vì thế sau cuối quốc tế Kitô bị phân hóa làm nhiều tông phái khác nhau cùng thờ một Chúa. Đấy là chưa kể bao nhiêu cuộc cuộc chiến tranh đẫm máu sau đó vì hiềm khích tôn giáo, mà thảm khốc nhất là cuộc cuộc chiến tranh diệt trừ trên toàn châu Âu lê dài 30 năm từ 1618 đến 1648. Nguồn gốc đưa đến hậu quả chia rẽ này và những thảm họa đi kèm không phải là ý muốn từ bỏ niềm tin Kitô, mà là sự phản kháng chống lại đời sống xa hoa sa đọa và sự lạm dụng quyền lực tối cao của giáo hội La Mã. Sau thời đại phục hưng, người ta chỉ gọi là giáo hội Thiên Chúa Giáo. Trong trong thực tiễn thì vẫn còn một quốc tế Kitô với nhiều tông phái, nhưng nếu hiểu giáo hội là tổ chức triển khai có vai trò chỉ huy niềm tin cho giáo dân, thì cụm từ giáo hội Kitô không còn ý nghĩa và trên thực tiễn nó cũng không còn sống sót kể từ cuối thế kỷ 16 .
Phục hưng và ý thức vương quốc

Khi thế kỷ 14 chấm dứt, châu Âu bắt đầu bước vào con đường dẫn đến chế độ tập trung. Thế kỷ 15 tiếp nối và hoàn thiện xu hướng đó, một xu hướng còn tiếp tục phát triển suốt vài thế kỷ tiếp theo. Thế kỷ 15 đã làm sống dậy những sáng kiến và quan tâm về các giá trị phổ quát, đồng thời các tính chất đặc thù địa phương dần dần biến mất, để nhường chỗ cho sự hợp nhất thành một tổng thể rộng lớn hơn chưa bao giờ có trước đó, ấy là ý thức về quốc gia và nhà nước. Quá trình này được hoàn tất trong thế kỷ 16 và 17, nhưng các bước chuẩn bị đã được bắt đầu từ thế kỷ 15. Medici của Ý hoặc Fugger của Đức là vài thí dụ.

Chúng ta thử lướt qua vài đặc trưng trong quy trình tăng trưởng ý thức vương quốc ở một vài nước lớn của châu Âu .
Ở bán đảo Ý, tư tưởng vương quốc xuất phát từ ý tưởng sáng tạo thiết kế xây dựng thế mạnh về thương mại đạt được từ những cộng hòa đang đứng vị trí số 1 châu Âu, đồng thời duy trì vị trí chỉ huy của những TT văn hóa truyền thống thẩm mỹ và nghệ thuật đang còn nằm rải rác ở nhiều cộng hòa khác nhau, mỗi nơi có một nhà nước thành phố khác nhau. Với dân số chưa tới một triệu người, những cộng hòa riêng không liên quan gì đến nhau đó không tạo được sức mạnh thiết yếu, đủ để đối chọi với với những thế lực lớn đang khởi đầu ngoi lên trên lục địa. Thống nhất nước Ý là một xu thế tất yếu, được mở màn khởi dậy từ cuối thế kỷ 15. Sáng kiến này trong những cộng hòa nhỏ ngày càng rõ nét, giúp cho những vùng khác của châu Âu tìm đường thoát khỏi gọng kìm của một bên là mạng lưới hệ thống phong kiến của nhà nước thế tục và bên kia là bóng mây của mạng lưới hệ thống quyền lực tối cao sa đọa trong nhà nước thần quyền. Riêng tại Ý, sự chuyển hóa đến quá chậm cho nên vì thế một vài vùng của Ý bị Pháp và Tây Ban Nha thôn tính cuối thế kỷ 15, và Ý phải đợi thêm vài thế kỷ nữa để giấc mơ thống nhất vương quốc mới trở thành hiện thực .
Ở Pháp và Anh, ý thức vương quốc đặc biệt quan trọng tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong quá trình cuộc chiến tranh 100 năm độc lập nhau. Phải đợi đến 1492, khi hai vợ chồng Ferdinand II ( Vua xứ Aragon ) và Isabella I ( Hoàng hậu xứ Castilla ) đánh bạt đội quân Islam ra khỏi lãnh địa ở đầu cuối là Granada, chấm hết gần 800 năm hiện hữu của khối Islam trên bán đảo Iberia, Vương quốc Tây Ban Nha mới trở thành một nước thống nhất với tên gọi Kingdom of Spain cho tới thời điểm ngày hôm nay. Mặc dù những ngôn từ địa phương như Catalian, Galician, Basque vẫn còn sống sót ở những địa phương đó cho đến giờ đây, ngôn từ Castillian mà tất cả chúng ta quen gọi là Spanish trở thành ngôn từ vương quốc thống nhất .
Qua lịch sử vẻ vang của những nước kể trên trong thế kỷ 15, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể Kết luận rằng, ý thức vương quốc và ý thức yêu nước tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ nhất khi họ phải triển khai cuộc chiến tranh chống ngoại xâm. Đoàn kết là đặc thù thiết yếu để tạo nên sức mạnh đối kháng. Nhưng khi cuộc chiến tranh chống ngoại xâm chấm hết thành công xuất sắc, không ai bảo vệ rằng ý thức vương quốc sẽ liên tục sống sót và một vương quốc thống nhất sẽ thành hình. Giữa những vùng thân thiện nhau, cùng chung lời nói và phong tục tập quán giống nhau, họ cần một chất keo vững chãi hơn để nối kết những thành viên lại với nhau. Chất keo đó chính là kho tàng văn hóa truyền thống tích góp được từ nhiều thế hệ. Ngôn ngữ và phong tục tập quán phải được bộc lộ thành những tác phẩm đọc được, thấy được, sờ mó được. Đó là kho tàng văn chương, thơ phú bằng tiếng mẹ đẻ, là hội họa, điêu khắc của người “ đồng hương ” sáng tác, là những khu công trình kiến trúc Open lồ lộ trong địa phương. Kho tàng văn hóa truyền thống ấy là chiếc gương soi để dân cư hoàn toàn có thể nhìn thấy bóng mình phản chiếu trong những tác phẩm. Văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật phục hưng đã đặt nền móng vững chãi bắt đầu để làm tròn công dụng đó .
Ý thức vương quốc được thức tỉnh lần đầu nhưng vô cùng can đảm và mạnh mẽ từ những áng văn thơ sáng tác bằng tiếng Ý của Dante Alighieri và sau đó là Francisco Petrarca và Giovanni Boccaccio. Hai tập thơ bất tử của Dante – Cuộc đời mới ( Vita Nova ) và Hài kịch thần thánh ( Divina Commodia ) – và những tác phẩm nổi danh khác của Petrarca và Boccaccio là những hình tượng cho trào lưu sáng tác bằng tiếng mẹ đẻ không những trên nước Ý mà từ từ lan tỏa lên những nước khác trên lục địa châu Âu .
Kể từ thế kỷ 15, la-tinh cổ xưa trở thành ngôn từ ngoại giao thống nhất tại châu Âu, thậm chí còn có những tác giả thành danh – thí dụ như nhà thơ Anh John Milton .

Tác giả: Tôn Thất Thông, CHLB Đức (Độc giả có quyền đăng lại hoặc trích dẫn không giới hạn, nhưng cần ghi rõ nguồn. Để theo dõi nội dung này một cách đầy đủ hơn, xin mời quí vị tham khảo các sách về “Văn minh châu Âu” của cùng tác giả)

Kể từ đây, mỗi nước có một nền văn hóa truyền thống độc lạ riêng để người dân hãnh diện, có tiếng nói riêng, chữ viết riêng. Ý thức vương quốc đã định hình rõ ràng trong thế kỷ 17, một khuynh hướng không hề nào đảo ngược trên mọi vùng châu Âu. Từ đó về sau, lịch sử vẻ vang cho tất cả chúng ta thấy rằng, nước nào mà ý thức vương quốc và ý thức dân tộc bản địa không đủ mạnh, nước đó không trước thì sau cũng sẽ bị kẻ khác đến dòm ngó và thôn tính .
Nhưng dù ý thức vương quốc với biên giới rõ ràng của nó ngày càng cao, và mặc dầu lời nói cũng khác nhau, điều đó cũng không ngăn cản sự giao lưu văn hóa truyền thống giữa những vùng xa xôi trên lục địa nhờ sự kết nối từ lâu trải qua một ngôn ngữ học thuật giống nhau là tiếng la-tinh và một niềm tin Kitô giáo giống nhau. Chất keo kết nối tạo được trong thế kỷ 15 và 16 rõ ràng được chắt lọc từ những thành quả của trào lưu phục hưng .
Tài liệu tìm hiểu thêm

Böckle, Franz & Franz-Xaver Kaufmann, Karl Rahner, Bernhard Welte chủ biên

Niềm tin Kitô trong xã hội văn minh, Tập 19 ( Christlicher Glaube in moderner Gesellschaft, Teilband 19 ). ISBN 3-451 – 19219 – 5
Florence trong thời kỳ phục hưng ( Florenz in der Renaissance – Claudia Preuschoft dịch từ tiếng Anh : Renaissance Florence ). ISBN 3-499 – 55480 – 1
Trò chuyện triết học. Nhà xuất bản Tri Thức, 2012
Văn hóa phục hưng ở Ý ( Die Kultur der Renaissance in Italien ). ISBN 3-933 – 20389 – 9
Thời kỳ Phục hưng ở Ý. Lịch sử xã hội của nền văn hóa truyền thống giữa truyền thống lịch sử và ý tưởng ( Die Renaissance in Italien. Sozialgeschichte einer Kultur zwischen Tradition und Erfindung – Reinhardt Kaiser dịch từ tiếng Anh : Culture and Society in Renaissance Italy ). ISBN 3-8031 – 3521 – 4
1001 ý tưởng đổi khác quốc tế ( 1001 Inventions that changed the world ). ISBN 978 – 1-8440 3-611 – 0
Lịch sử văn minh 6 : Thời đại cải cách ( The story of civilization 6 : The Reformation ). ISBN 1-5673 1-017 – 6
Huy hoàng và sụp đổ của trào lưu phục hưng Ý ( Glanz und Verfall der italienischen Renaissance – Margrit Lang dịch từ tiếng Anh ). ISBN 3-548 – 36108 – 0
Aristotle, Einstein và những người khác ( Aristoteles, Einstein và Co. ). ISBN 3-492 – 03778 – X
Đọc và hiểu Dante ( Endlich, Dante lesen und verstehen. Marc Reichwein phỏng vấn GS Kurt Flasch ). http://www.welt.de ngày 25.5.2015
Lịch sử Văn minh châu Âu ( The History of Civilization in Europe – William Hazlitt dịch từ tiếng Pháp : Histoire Générale de la Civilisation en Europe ). Penguin Books 1997
Phục hưng – Trở về thời cổ đại ( Die Renaissance – Die Rückwende zur Antik – Siglinde Summerer dịch từ tiếng Anh ). ISBN 3-426 – 03630 – 4
Những nhà tầm cỡ của triết học, Tập I ( Klassiker der Philosophie I ). ISBN 3-406 – 08048 – 0
Sự huy hoàng của Phục Hưng ( Der Glanz der Renaissance. Anne Spielmann dịch từ tiếng Anh : Wordly Goods. A new history of the Renaissance ). ISBN 3-471 – 79360 – 7
Thời Phục Hưng – Một lịch sử dân tộc tóm tắt ( The Renaissance – A short history ). ISBN 978 – 0-8129 – 6619 – 0

1. Kuester, Hildegard chủ biên & nhiều tác giảThế kỷ 16 – Thời phục hưng ở châu Âu (Das 16. Jahrhundert – Europäische Renaissance). ISBN 3-7917-1468-6
2. Maddison, Angus

Kinh tế quốc tế – Tập I và II ( The World Economy – Volume I và II ). ISBN 92-64-02261 – 9
Từ điển tường giải trào lưu phục hưng ( Enzyklopädie der Renaissance – Hermann Teifer dịch từ tiếng Anh : The Renaissance : An Illustrated Encyclopaedia. ISBN 3-7611 – 0725 – 0
Thành tố cơ bản của quốc tế tân tiến ( Die Grundlegung der Modernen Welt – Helga Brissa, Heinz Wismann và Egbert Türk dịch từ tiếng Ý : Alle origini del mondo moderno ). ISBN 3-828 – 90400 – 9
Lịch sử châu Âu ( Geschichte Europas ). ISBN 3-771 – 30169 – 6

Schmid, Marion chủ biên & nhiều tác giả

Nhân bản, Phục hưng, Cải cách – những nhà nghiên cứu và triết gia ( Humanismus, Renaissance und Reformation – Forscher und Philosophen ). ISBN 3-596 – 17023 – 0

Stevenson, Leslie; Haberman, David L. & Wright, Peter M.

Mười hai học thuyết về bản tính con người ( Lưu Hồng Khanh dịch từ tiếng Anh : Twelve Theories of Human Nature ). ISBN 978-604-956 – 006 – 4
Phong trào phục hưng ở Ý ( Die Italienische Renaissance ). ISBN 3-7701 – 0990 – 2
Lịch sử của tri thức ( Geschichte des Wissens – Anita Ehler dịch từ tiếng Anh : A history of knowledge ). ISBN 3-764 – 35324 – 4
Triết học thời kỳ phục hưng ( Philosophie der Renaissance ). ISBN 3-499 – 55242 – 6

Ghi chú

, R. Romano và A. Tenenti, trang 144. “ Xứ hoàng hôn “ ( Abendland – Occident ) là thuật ngữ quen thuộc để chỉ vùng văn hóa truyền thống Tây Âu để phân biệt với “ Xứ rạng đông “ ( Morgenland – Orient ) .
Ferdinand Magellan đứng vị trí số 1 đoàn thuyền 5 chiếc với 237 người để thám hiểm vòng quanh quả đất. Cuối cùng, Magellan chết trong một cuộc xung đột với dân bản xứ ở Phi Luật Tân, nhưng phó đoàn Sebastian Del Cano đã đưa được chiếc tàu sau cuối Victoria với 31 thủy thủ đi đúng một vòng quả đất trở lại khởi điểm Sevilla, Tây Ban Nha .

Thật ra, không có một thống kê nhất quán về số người chết. Người ta phỏng đoán bằng những số liệu tượng trưng đâu đó giữa 1/4 đến 1/2 dân số bị tử vong.

Cuộc cuộc chiến tranh lê dài từ 1337 đến 1453. Trong đại chiến đó, Jeanne d’Arc vươn lên như một thiên thần, góp thêm phần kiến thiết xây dựng truyền thống dân tộc bản địa Pháp trong thế kỷ 15. Jeanne d’Arc sau này được phong Thánh và tôn vinh là “ lịch sử một thời vương quốc ” Pháp .
[ 45 ] Sáu vương quốc là : Portugal, Léon, Navarra, Aragon, Castilla và Cordoba. Riêng Portugal đã trở thành Kingdom of Portugal độc lập từ năm 1139 .
— Bài cũ hơn —

Source: https://helienthong.edu.vn
Category: Ý nghĩa tên