Tên gọi Trung Quốc – Wikipedia tiếng Việt

Trong suốt quy trình lịch sử vẻ vang tăng trưởng của mình, Trung Quốc có rất nhiều tên gọi khác nhau, kể cả xuất phát từ bên trong lẫn bên ngoài chủ quyền lãnh thổ của nó, và mỗi tên gọi đều có nguồn gốc riêng, hoàn toàn có thể rõ ràng hoặc không, và hoàn toàn có thể có những cách dùng khác nhau, trong những văn cảnh, thời gian khác nhau .

Tên gốc Hán[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Trung Quốc ngày nay, tên gọi Trung Quốc thường được dùng để chỉ toàn bộ lãnh thổ Trung Quốc, bao gồm Trung Quốc bản thổ, Mãn Châu, Nội Mông, Tân Cương, Tây Tạng. Ngược lại, Hán thường chỉ nhóm sắc tộc Hán, là dân tộc đông nhất tại Trung Quốc bản thổ, Mãn Châu, và một phần tại ba vùng còn lại. Không có từ nào dành riêng để chỉ Trung Quốc bản thổ, hay lãnh thổ có người Hán sinh sống.

Trung Hoa thì lại là một từ mang tính chất văn chương hơn, có thể dùng thay thế cho Trung Quốc như trong tên gọi chính thức của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Trung Hoa Dân Quốc. Đường (唐) cũng được coi như tương đương với Hán đối với người miền Nam Trung Quốc, mặc dù ở góc độ hạn hẹp nó thường chỉ tiếng Quảng Đông hoặc các nhóm ngôn ngữ khác ở miền Nam.

“Trung Quốc” viết theo kiểu phồn thể

” Trung Quốc ” viết theo kiểu giản thể là 中国, còn kiểu phồn thể là 中國. Nếu chiết tự thì 中 là một trục cắt giữa một hình chữ nhật, biểu lộ ” ở giữa ” ; 國 thuộc bộ ” vi ” ( 囗 ) để chỉ một chủ quyền lãnh thổ có phủ bọc, chữ nhất 一 là một bức tường, và chữ qua 戈 là một lưỡi ” qua ” ; nôm na là ” vùng đất ở giữa ” ; nghĩa bóng là ” vương quốc ở dưới gầm trời ” ( ” thiên hạ ” ), ý nói Trung Quốc là TT quốc tế và có sức mạnh văn hóa truyền thống và quân sự chiến lược hơn hẳn những nước chung quanh [ 1 ] [ 2 ] .Tuy nhiên, trong suốt lịch sử vẻ vang Trung Quốc, tên gọi này không được dùng một cách thống nhất, nó mang một số ít ý nghĩa văn hóa truyền thống và chính trị tích cực lẫn xấu đi, thậm chí còn còn có tính sô vanh, và những quốc gia thuộc lịch sử vẻ vang Trung Quốc thì khởi đầu không được gọi là ” Trung Quốc “. Vào thời Xuân Thu, nó chỉ được dùng để chỉ những vương quốc kế thừa từ nhà Tây Chu, ở lưu vực sông Hoàng Hà, để phân biệt với những nước như Sở và Tần. Do vậy, ” Trung Quốc ” là định nghĩa biểu lộ TT quốc tế và sự độc lạ về văn hóa truyền thống và chính trị với những nước xung quanh ; một khái niệm liên tục sống sót đến thời nhà Thanh, mặc dầu liên tục được định nghĩa lại khi thế lực chính trị TW bành trướng chủ quyền lãnh thổ ra xung quanh, và khi văn hóa truyền thống của nó đồng nhất những tác động ảnh hưởng ngoại lai .” Trung Quốc ” cũng nhanh gọn chiếm những vùng đất phía nam vượt qua những con sông lớn gồm có Dương Tử Giang và Châu Giang ( 珠江 ), thành một thực thể văn hóa truyền thống và chính trị ( có lẽ rằng không hài hòa và hợp lý khi gọi nó là một ” nước ” hay ” vương quốc ” theo nghĩa văn minh ) ; và đến thời nhà Đường nó còn tóm gọn cả những chính sách ” dã man ” như Tiên Ti và Hung Nô. Ngày nay CHNDTH quản trị Nội Mông Cổ, Tân Cương và Tây Tạng, còn THDQ lúc bấy giờ quản trị Đài Loan, những khu vực này cũng được coi là một bộ phận không hề tách khỏi của ” Trung Quốc “, mặc dầu việc gật đầu hay phản đối vẫn còn là yếu tố chính trị gây tranh cãi, đặc biệt quan trọng khi Trung Quốc đồng nghĩa tương quan với CHNDTH .Vương Nhĩ Mẫn ( 王爾敏 ), nhà sử học của Viện Hán Học đã tìm ra năm nghĩa của chữ 中國 trong những văn tự cổ từ thời nhà Hán trở về trước, theo đó ” Trung Quốc ” có ba nghĩa rõ ràng nhất là :

  1. Khu vực bao quanh thành phố chính, hay kinh thành. Kinh Thi định nghĩa rất minh bạch khái niệm này.
  2. Vùng đất dưới sự kiểm soát trực tiếp của nhà cầm quyền trung ương. Sử Ký có ghi: “Có tám ngọn núi nổi tiếng trong đế chế. Ba ngọn thuộc về các rợ Man và Di. Năm ngọn nằm ở “Trung Quốc”.
  3. Khu vực ngày nay gọi là Bình nguyên Hoa Bắc. Tam Quốc Chí có ghi lại câu sau: “Nếu chúng ta có thể dẫn được quân Ngô và Việt (粵 và/hoặc 越) (thuộc khu vực phía nam Giang Tô và bắc Chiết Giang) để đối đầu với “Trung Quốc”, thì chúng ta nên sớm cắt đứt quan hệ với họ.” Theo nghĩa này thì nó đồng nghĩa với vùng đất của người Hoa (華) hay Hạ (夏) (hay Hoa Hạ).

Hai nghĩa còn lại là : nước nằm ở giữa ; những nước vai ngang nhau, để chỉ những nước thời Chiến Quốc .Vào thời những nước phân tranh sau khi nhà Hán sụp đổ, tên gọi ” Trung Quốc ” đổi khác ý nghĩa khi những sắc dân du mục ở biên giới phía bắc trỗi dậy và chiếm được lưu vực sông Hoàng Hà, cái nôi của văn minh Trung Quốc. Chẳng hạn như người Tiên Ti gọi chính sách Bắc Ngụy của họ là ” Trung Quốc “, để phân biệt với Nam Triều, mà họ gọi là ” Di ” ( 夷 ), nghĩa là ” mọi rợ “. Nam Triều, về phía họ, sau khi tách khỏi phía bắc thì gọi Bắc Ngụy là ” Lỗ ” ( 虏 ), nghĩa là ” tội phạm ” hay ” tù binh “. Theo nghĩa này ” Trung Quốc ” được dùng để biểu lộ tính hợp pháp chính trị. Nó được những triều đại tranh giành nhau là Liêu, Tấn và Tống dùng theo nghĩa này từ thế kỷ thứ X trở đi. Tên gọi ” Trung Quốc ” từ đó cũng được dùng để chỉ một thực thể địa lý, văn hóa truyền thống và chính trị mà không nói đến nguồn gốc sắc tộc nữa .

Trung Hoa Dân Quốc thời Tôn Trung Sơn (THDQ) và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHNDTH), khi quản lý đại lục Trung Hoa, đều sử dụng tên gọi “Trung Quốc” như là một thực thể tồn tại trên lý thuyết để chỉ tất cả các vùng đất và con người nằm trong (kể cả bên ngoài) tầm kiểm soát chính trị của nó. Trung Hoa Dân quốc thời Tưởng Giới Thạch sau năm 1949 thường dùng từ “Trung Quốc” là để chỉ THDQ thời Tôn Trung Sơn bao gồm cả Đại lục và quần đảo Đài Loan, Hải Nam và gọi “Đài Loan” là để nói riêng về đảo quốc này). Ngày nay CHNDTH chính thức công nhận có 56 dân tộc và gọi chung là “Trung Quốc nhân” (中國人), tức “người Trung Quốc”. Và lịch sử của các dân tộc này hợp chung lại gọi là lịch sử “Trung Quốc”.

Trung Hoa (中華/中华; bính âm: Zhōnghuá; bính âm thông dụng: Jhonghuá; nghĩa là “màu mỡ, tinh hoa trung tâm”) ban đầu để chỉ mảnh đất giàu văn hóa Hà Nam. Ngày nay, Trung Hoa chỉ dùng trong một số từ kết hợp (v.d., 中华文化 “văn hóa Trung Quốc”) hoặc thể hiện ý nghĩa văn chương, bóng bẩy, mang ý nghĩa tích cực, trong khi Trung Quốc, thì có sắc thái trung lập hơn.

Người Trung Hoa ở hải ngoại thường được gọi là Hoa kiều (華僑/华侨; nghĩa là “người Hoa ở nhờ”), hay Hoa duệ (華裔/华裔; nghĩa là “dòng dõi người Hoa”).

Chấn Đán 震旦 : phát âm tiếng Phạn ” cina “, thời xưa Ấn Độ gọi Trung Quốc .

Tên gọi Hoa Hạ hay Hoa Giạ (华夏 pinyin: huáxià) là kết hợp của hai chữ:

  • Hoa nghĩa là tinh hoa, màu mỡ, thịnh vượng.
  • Hạ/Giạ có thể có nghĩa nhà Hạ hoặc “to lớn”, “ở giữa nước”.

Tên gọi này được sử dụng rộng rãi để chỉ châu thổ Hoàng Hà, tương đương với “Trung Quốc”, trước khi tên gọi Hán trở thành phổ biến.

Đại Lục (大陸; bính âm: dàlù), nghĩa là “cõi đất liền lớn”, tức “lục địa”. Tên gọi này thường chỉ Trung Quốc đại lục trong văn cảnh chính trị; Đại Lục thường không tính đến vùng đất Hồng Kông, Ma Cao, và Đài Loan. Người đảo Hải Nam cũng gọi Trung Quốc ở đất liền là Đại Lục. Sách báo tiếng Việt còn gọi là Hoa Lục.

Thần Châu (chữ Hán: 神州; bính âm: Shénzhōu) có nghĩa là “đất nước thần thánh”. Tên này được sử dụng cho Chương trình Thần Châu, chương trình không gian có người điều khiển của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Tên những triều đại[sửa|sửa mã nguồn]

Thống nhất 7 nước từ năm 221 TCN đến 206 TCN thì đầu hàng Lưu Bang. Là hoàng triều tiên phong của Nước Trung Hoa .
Triều đại kế tục nhà Tần ( 221 TCN – 207 TCN ), và được tiếp nối bởi thời kỳ Tam Quốc ( 220 – 280 ), ở đầu cuối chấm hết dưới sự quản lý của nhà Tấn
Triều đại nhà Thanh sử dụng ” Trung Quốc ” để tiếp xúc với quốc tế và ký nhiều văn bản chính thức .